Jak przekazać gospodarstwo rolne dzieciom?

Zmiana generacji w gospodarstwie rolnym

W życiu każdego rolnika przychodzi moment w którym musi on rozważyć przekazanie sterów w swoim gospodarstwie komuś innemu. W praktyce najczęściej są to dzieci. Przepisy prawa dają takiemu rolnikowi różne narzędzia służące temu celowi. Może to być testament, może to być umowa darowizny lub dożywocia, wreszcie może to być też umowa z następcą. Właśnie tej ostatniej poświęcony jest niniejszy artykuł.

Umowa z następcą – istota

Istotą umowy z następcą jest to, że rolnik będący właścicielem gospodarstwa rolnego zobowiązuje się przenieść, z chwilą nabycia prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej, własność i posiadanie tego gospodarstwa wybranej przez siebie osobie, która musi być od niego młodsza o 15 lat. W zamian za to osoba ta zobowiązuje się do momentu nabycia przez rolnika uprawnień do emerytury lub renty pracować w tym gospodarstwie. W umowie mogą znaleźć się także inne postanowienia dotyczące świadczeń stron po jak i przed przekazaniem gospodarstwa rolnego np. zobowiązanie następcy do dożywotniego utrzymania rolnika przekazującego swoje gospodarstwo i przyjęcia rolnika jako swojego domownika. Taki następca może zostać w umowie zobowiązany także do płacenia określonej sumy pieniężnej co miesiąc czyli czegoś na wzór dodatkowej renty. Zresztą nawet jak umowa nie będzie miała tych dodatkowych postanowień, przepisy ustawy o ubezpieczeniach rolników dają takiemu rolnikowi możliwość żądania od następcy świadczeń zapewniających mu utrzymanie.

Umowa z następcą – następca nie staje się od razu właścicielem gospodarstwa

Tutaj od razu zwracam uwagę na bardzo ważną kwestię. W chwili zawarcia umowy z następcą, następca nie staje się od razu właścicielem gospodarstwa rolnego. Rolnik dopiero zobowiązuje się przenieść własność gospodarstwa na następce. Żeby do tego doszło muszą zostać spełnione warunki w postaci wcześniejszego nabycia uprawnień emerytalnych i rentowych oraz warunek pracy do tego czasu przez następce w gospodarstwie. Po spełnieniu tych warunków strony muszą spotkać się jeszcze raz i zawrzeć umowę wykonującą tj. przenoszącą własność gospodarstwa rolnego. Wobec tego umowa z następcą ma charakter zbliżony do umowy przedwstępnej.

Jaką formę powinna mieć umowa z następcą?

Umowa z następcą żeby była ważna musi zostać sporządzona w formie aktu notarialnego. Umowa wykonawcza czyli przenoszącą już własność gospodarstwa rolnego też musi w takiej formie zostać zawarta.

Co zrobić jeżeli następca nie wykonuje swojego zobowiązania?

Jeżeli mimo zawarcia umowy z następcą, ten nie pracuje w gospodarstwie rolnym bez usprawiedliwionej przyczyny lub nie realizuje innych obowiązków jakie nakłada na niego umowa bądź zachowuje się w sposób taki, że nie można oczekiwać od rolnika aby umowę sam respektował, taki rolnik ma możliwość zażądania od sądu rozwiązania umowy. Co ciekawe rolnik ma możliwość zażądania od sądu rozwiązania także umowy wykonującej umowę z następcą czyli tej która już przenosi własność jego gospodarstwa na następcę. W tym przypadku jednak przesłanki są dużo bardziej restrykcyjny tj. następca uporczywie postępuje wobec rolnika w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego lub dopuścił się względem rolnika albo jednej z najbliższych mu osób rażącej obrazy czci bądź umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu albo wolności, lub uporczywie nie wywiązuje się ze swych obowiązków względem rolnika wynikających z umowy lub z przepisów prawa. Są to przesłanki zbliżone do tych jakich przepisy wymagają do skutecznego wydziedziczenia.

Co jeżeli rolnik umrze przed przeniesienie własności gospodarstwa lub odmówi jej zawarcia bez przyczyny?

Może zdarzyć się też tak, że po zawarciu umowy z następcą, rolnik umrze, a strony nie zdążą zawrzeć umowy przenoszącej własność gospodarstwa rolnego. Taki następca ma jednak możliwość żądania od spadkobierców rolnika wykonania tej umowy. Warunkiem jest jednak to aby pracował co najmniej 5 lat w tym gospodarstwie. Co ważne jego żądanie będzie miało pierwszeństwo przed roszczeniami z tytułu zapisów w testamencie. Może też zdarzyć się tak, że rolnik się rozmyśli bez powodu i nie będzie chciał zawrzeć umowy przenoszącej własność gospodarstwa. W takim przypadku następca ma możliwość żądać przed sądem jej zawarcia przez rolnika i w ten sposób przymuszenia go do tego.

Podsumowanie

Jak widać umowa z następcą jest ciekawym rozwiązaniem, które wydaje się zabezpiecza interesu oby stron tj. zarówno rolnika jak i jego następcy. Po pierwsze gwarantuje ona ciągłość funkcjonowania gospodarstwa. Po drugie rolnik ma gwarancje, że następca będzie w jego gospodarstwie pracował oraz czynił na jego rzecz inne świadczenia wspierające takiego rolnika na starość jak np. zapewnienie mu mieszkania, opału, opieki, leków czy dodatkowych pieniędzy. Po trzecie również następca ma gwarancje, że praca w gospodarstwie prowadzi go do tego, że po określonym czasie sam stanie się jego właścicielem oraz nie będzie musiał przejmować się spłatą zachowku na rzecz ewentualnych spadkobierców gdyż przeniesienie gospodarstwa w wykonaniu umowy z następcą nie prowadzi do wliczenia wartości tego gospodarstwa do substratu zachowku. Polecam więc rolnikom zawarcia takiej umowy, nawet na wcześniejszym etapie ich życia, celem wprowadzenia do gospodarstwa swojego następcy oraz uregulowania w tej umowie wszystkich kwestii, które takiego rolnika zabezpieczą na starość, a następcy pomogą uniknąć płacenia od wartości gospodarstwa zachowku innym spadkobiercom.

Dziękuję za lekturę mojego wpisu. Pamiętaj, że wpisy te nie są poradą prawną. Jeżeli potrzebujesz pomocy w przygotowaniu swojego gospodarstwa rolnego do przekazania dzieciom pomogę dobrać Ci odpowiednią formę tego oraz przygotuję odpowiednie umowy. Zadzwoń pod numer 787 649 294 lub napisz maila chmielinski@adwokat-chmielinski.pl

adw. Karol Chmieliński