Odszkodowanie w sprawie karnej

Odszkodowanie w sprawie karnej – jak najbardziej możliwe.

Przestępstwo jest czynem bezprawnym. Jest zamachem na prawnie chronione dobro.
Wskutek popełnionego przez kogoś przestępstwa możemy utracić majątek, zdrowie, a nawet osobę nam bliską czyli jednym słowem ponieść szkodę lub może zostać nam wyrządzona krzywda. Podstawowym trybem dochodzenia odszkodowania jest proces cywilny. Jednak również w toku sprawy karnej mamy możliwość wywalczenia odszkodowania. Ustawodawca słusznie wyszedł z założenia, że pozwoli to ułatwić oraz przyspieszyć przynajmniej częściowe naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem. Pozwoli też nieco zaoszczędzić temu kto odszkodowania się domaga.

Kto może domagać się odszkodowania w sprawie karnej?

Przede wszystkim pokrzywdzony. To on jest tym podmiotem, który co do zasady może domagać się odszkodowania czy zadośćuczynienia w sprawie karnej. Pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. Przepisy kodeksu postępowania karnego nadają uprawnienia pokrzywdzonym także innym podmiotom, w głównej mierze chodzi tutaj o instytucje państwowe lub samorządowe, zakłady ubezpieczeń czy organy Państwowej Inspekcji Pracy. Wskazane podmioty uprawnienia pokrzywdzonego nabywają w ściśle określonych sprawach należy więc traktować to jako wyjątki. Nie ulega wątpliwości, że najczęściej pokrzywdzonymi są zwykli obywatele lub w przypadku przestępstw o charakterze gospodarczym spółki prawa handlowego. To właśnie oni mogą, w toku procesu karnego, domagać się naprawienia wyrządzonej im przestępstwem szkody.

Jestem pokrzywdzonym w sprawie karnej i chce odszkodowania – co muszę zrobić?

Żeby mieć pewność, że Sąd zasądzi odszkodowanie w toku procesu karnego należy złożyć odpowiedni wniosek. Wniosek może zostać złożony na piśmie lub ustnie do protokołu w czasie rozprawy. Wniosek nie ma szczególnych wymogów formalnych, w gruncie rzeczy można ograniczyć się wyłącznie do wskazania, że domagamy się odszkodowania od oskarżonego. Odradzam jednak takie działanie. Jeżeli chcemy aby nasz wniosek był skuteczny powinniśmy poświęcić trochę czasu na jego odpowiednie przygotowanie. Najlepiej złożyć go pisemnie, określić wysokość odszkodowania jakiego się domagamy, odpowiednio go uzasadnić oraz przedłożyć dowody, które wykażą jego zasadność. Pamiętajmy, że w sprawie karnej Sąd przede wszystkim dąży do wyjaśnienia czy oskarżony jest winny popełnienia zarzucanego mu przestępstwa. Sądy karne nie lubią poświęcać zbyt dużo czasu na odszkodowania wychodząc z założenia, że od tego jest procedura cywilna. Im więcej więc ułatwimy Sądowi w kwestii dowodów i uzasadnienia tym większe prawdopodobieństwo, że w przypadku skazania, przychyli się do naszego stanowiska. Wniosek o orzeczenie obowiązku naprawienia szkody może złożyć też prokurator przy czym rzadko się zdarza żeby robił to z własnej inicjatywy. Konkluzja jest taka, że z inicjatywą w tej materii musimy wyjść przede wszystkim sami.

##** Do kiedy mogę złożyć wniosek o orzeczenie obowiązku naprawienia szkody?**

To jest bardzo istotna kwestia. Na złożenie wniosku mamy ograniczony czas tj. możemy go złożyć do zamknięcia przewodu na rozprawie głównej. Jeżeli się spóźnimy, zamykamy sobie możliwość dochodzenia od sprawcy przestępstwa odszkodowania w toku sprawy karnej.

##** Czy zasądzenie odszkodowania w sprawie karnej przekreśla możliwość dochodzenia go w procesie cywilnym?**

Nie. Jeżeli w sprawie karnej uzyskaliśmy tylko częściowe naprawienie szkody mamy możliwość pozwania sprawcy szkody i zainicjowania postępowania cywilnego o resztę. W praktyce często jest tak, że sądy karne zasądzają tylko niewielkie kwoty odszkodowań wskazując, że nie stoi to na przeszkodzie temu aby resztę odszkodowania pokrzywdzony wywalczył już w sprawie cywilnej. Nie ulega wątpliwości jednak, że znacznie poprawia to pozycje procesową powoda w sprawie cywilnej gdyż spór nie będzie tyczył się zasadności odpowiedzialności pozwanego, a wyłącznie będzie sporem co do wielkości odszkodowania.

Czy warto dochodzić odszkodowania w sprawie karnej?

Oczywiście, że warto. Po pierwsze jest to rozwiązanie tańsze. Wniosek, w przeciwieństwie do pozwu, nie wymaga uiszczenia opłaty sądowej, a te w przypadku odszkodowań potrafią być bardzo wysokie. Po drugie, mamy szansę na szybsze uzyskanie przynajmniej części odszkodowania. Oczywiście wadą całego rozwiązania jest to, że orzeczenie odszkodowania jest niejako dodatkowym rozstrzygnięciem, a Sądy karne kwestii tej nie poświęcają zbyt wiele uwagi tj. nie prowadzą w tym kierunku szczegółowej postępowania dowodowego zasądzając je w gruncie rzeczy uznaniowo. W praktyce więc odszkodowania te są często niższe niż w postępowaniu cywilnym. Nie stoi to jednak na przeszkodzie temu żeby o resztę powalczyć już w sprawie cywilnej. Żeby zobrazować korzyść w zakresie opłat posłużę się przykładem. Wyobraźmy sobie, że dochodzimy odszkodowania w kwocie 150.000 zł od sprawcy przestępstwa. Składamy wniosek o zasądzenie tego odszkodowania w sprawie karnej. Nie uiszczamy od niego opłaty. Sąd w wyroku skazującym zasądza na naszą rzecz 100.000 zł. O pozostałe 50.000 możemy skazanego pozwać w procesie cywilnym. Opłata od takiego pozwu to będzie 2.500 zł. Gdybyśmy jednak zdecydowali się na to, że dochodzimy całości odszkodowania w procesie cywilnym tj. tych 150.000 zł, sama opłata od pozwu to byłoby 7.500 zł. Już więc na samej opłacie oszczędzamy 5.000 zł, a to nie jedyne koszty na które wpływ ma wielkość dochodzonego przez nas w sprawie cywilnej odszkodowania. Oczywiście w przypadku wygranej, pozwany by te koszty nam zwrócił. Procesy jednak trwają wiele lat, nie mamy też gwarancji, że Sąd nas z kosztów zwolni więc trzeba liczyć się z obowiązkiem ich "wyłożenia" na początku sprawy.

Niniejszym wpisem otwieram cykl artykułów pod kategorią „Sprawy karne”. Pod tą kategorią znajdziesz artykuły m.in. o obronie w sprawie karnej, o pozycji pokrzywdzonego oraz o poszczególnych przestępstwach. Zapraszam do lektury.

adw. Karol Chmieliński